දුන්නේ යකුළු පහරකි පිළිම සිරසට
වැටුණේ වෙන්ව එසැණින් අයියෝ බිමට!


වන වදුලෙක හෝ හුදෙකලාව පිහිටි බිමක නොව දිනපතාම පාහේ දෙනෝ දාහක්‌ ජනයාගේ නෙතු ගැටෙන තැන්වල ද පුරාවස්‌තු සංහාරයන් අපමණව සිදු කෙරෙති. ආසන්නම දිනවලදී දෑහින් දුටු විනාශයන් දෙකක පළමුවැන්න පොලොන්නරුවේ දීර්ඝ කාලයක්‌ රජකම් කළ ශේ්‍රෂ්ඨ නරපතියකු ලෙස ඉතිහාසයේ කියෑවෙන මහා පරාක්‍රමබාහු රජුගේ රාජධානියේ ඉපැරැණි නගර ආරක්‍ෂක කොටුපවුර හෙවත් නගර බැම්ම සමූලඝාතනය කිරීමේ අවසන් අදියරයි.

අප රටේ ඇති පුරාවිදු උරුමයන් නරුම ලෙස වනසන අසුබ , අමිහිරි ආරංචි දිනපතාම පාහේ නොඅඩුව ඇසේ.

ඉකිබිඳුමක්‌ නොව මහා විලාපයක්‌ ලෙස නැඟුණ ද, එම හඬට මහ උන්ගේ දෙසවන් විවර නොවීමේ කරුමය නිසා ඒවා වනසන නරුමයන්ට ලැබී ඇත්තේ නව ජවයකි.

පරසතුරන් විසින් පෙති පිළිම, දාගැබ් යකුළින්, මිටි පහරින් සුණුවිසුණු කළ කෲරතර අතීතය වර්තමානයට යාකරන කාලිංග මාඝලා නූතනයේද අපමණව සිsටිති. උන්ගේ සැහැසිකම් පිළිබඳව නවමු දුක්‌මුසු පුවත සැළවන්නේ පොළොන්නරු පුරා විදු පෙදෙසකිනි. එය අනුරාධපුර යුගයට අයත් බෞද්ධ ආගමික ගොඩනැඟිලි සංකීර්ණයක අවශේෂයන්ය. පිහිටා තිබෙනුයේ පොලොන්නරුව කලහගල ප්‍රදේශයේ අඹන්ගඟ නිම්නයේය. විහාර ආරාම සංකීර්ණයෙහි ඉපැරැණි ගොඩනැඟිලි පාදම්, ගල්කණු ආදිය සහිත පුරාවිදු බිමේ සමාධි මුද්‍රාවෙන් තැනුණු සෙල්මුවා බුදු පිළිමය ඇතුළු පුරාවස්‌තු මෙම හුදෙකලා වනගත බිමේ මේවනතුරු නිරුපද්‍රිතව පැවැතීම විශේෂත්වයකි. එහෙත් පසුගිය දිනෙක මෙම පුරාවිද්‍යා බිමට රාත්‍රි කාලයේ ඇතුළු වූ නිධන් හොරුන් පළමුව සමාධි බුදු පිළිමයෙහි සිරස්‌පත යකුළු පහරින් බිම හෙළා සුණු විසුණු කොට ඉන් අනතුරුව එම බිමේ කැණීම් කටයුතු සිදු කළහ. ඒ සඳහා ඉපැරැණි ගල්කණු, පෙරළා දමා පැරැණි ගොඩනැඟිලි පාදම් ද හිත් පිත් නොමැතිව වනසා දැමූහ. පැය කිහිපයක්‌ දින ගණනාවක්‌ තිස්‌සේ වෙහෙසී සිදු කොට ඇති බවට සැක කෙරෙන මෙම අපරාධය පිළිබඳව දැනගෙන පොලිසිය එම ස්‌ථානය වටලද්දී සැක කටයුතු= පුද්ගලයන් තිදෙනකු අත්අඩංගුවට ගැනීමට හැකි වී තිබේ. මල්, බුලත්, පූජාවට්‌ටි ආදිය තබාගෙන මන්තර ජප කරමින් සිටි බව කියන කට්‌ටඬියකු ද පොලිසියට කොටු වූ පිරිස අතර විය. උදලු, අලවංගු, යකඩකූරු ආදී නිධන් හෑරීම සඳහා උපයෝගී කරගත් උපකරණ ද මොවුන් සන්තකයේ තිබී අත් අඩංගුවට ගැනුණු අතර එහි ඒ වනවිට සිදු කර තිබූ විනාශය අපමණය.

ගලින් තැනුණු ඉපැරැණි පාදමක්‌ද වනසා ඒ අවට හාරා තිබිණි. විශාල වල දිගින් අඩි 06 ක්‌ හා පළලින් අඩි 04 ක්‌ පමණ වූ අතර එහි ගැඹුර අඩි 12 ක්‌ පමණ ය. කෙසේ නමුදු පොලිසියට කොටු වූ පුද්ගලයන් හැර තවත් බොහෝ දෙනකු මෙම අපරාධයෙහි පිටුපස සිටිනු නොඅනුමානය.

වන වදුලෙක හෝ හුදෙකලාව පිහිටි බිමක නොව දිනපතාම පාහේ දෙනෝ දාහක්‌ ජනයාගේ නෙතු ගැටෙන තැන්වල ද පුරාවස්‌තු සංහාරයන් අපමණව සිදු කෙරෙති. ආසන්නම දිනවලදී දෑහින් දුටු විනාශයන් දෙකක පළමුවැන්න පොලොන්නරුවේ දීර්ඝ කාලයක්‌ රජකම් කළ ශේ්‍රෂ්ඨ නරපතියකු ලෙස ඉතිහාසයේ කියෑවෙන මහා පරාක්‍රමබාහු රජුගේ රාජධානියේ ඉපැරැණි නගර ආරක්‍ෂක කොටුපවුර හෙවත් නගර බැම්ම සමූලඝාතනය කිරීමේ අවසන් අදියරයි. එය අවසන් අදියර ලෙස හැඳින්වූයේ මීට පෙර ද අවස්‌ථා කිහිපයකම අපරාධකරුවන් රැසක්‌ එම විනාශයම සිදු කර තිබෙන හෙයිනි. එය සැකෙවින් මතකයට නඟතහොත් නූතනයේ ඉපැරැණි පුරාවිද්‍යා මායිම් සිතියමෙන් බැහැරවී මෑත කාලයේ ලකුණු කළ කෘත්‍රිම මායිම් තුළ ජනාවාස ඇතිවීම හේතුවෙන් ඉපැරැණි රාජධානියේ නගර බැම්ම අගු කොනකට තල්ලුවී තිබේ. මෙයට දෙවසරකට පමණ පෙර බැකෝ යන්ත්‍රයක ආධාරයෙන් ශේෂව පැවැති මෙම මහා ජාතික උරුමයේ ගඩොල් බැමි, පාදම සුණු විසුණු වූයේ පුරාවිද්‍යා නිලධාරීන්ගේ ද නෙත ගැටෙන මහ දවල්ය. නගර බැම්ම මතින් ජල නල එළීSමේ සංවර්ධන කාර්යයන් සඳහා එම විනාශය සිදුවූ අතර අප මේ පිළිබඳව කොතෙකුත් සටහන් තැබුවද පුරාවිද්‍යා බලධරයන් ද මර නින්දට යවා අපරාධය ලඝූ කෙරිණි. අදටද ඒ වෙනුවෙන් කිසිදු වගවිභාගයක්‌ නැත.

අප්‍රමාණ පුරාවිද්‍යා වටිනාකමකින් යුත් පොලොන්නරුවේ ඉපැරණි නගර ප්‍රාකාරයට සිදු කළ මහා විනාශය සම්බන්ධයෙන් පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුව තමන් වෙත පැවැරී ඇති බලතල ප්‍රකාරව ක්‍රියා නොකිරීමේ වැරැදි පූර්වාදර්ශය හේතුවෙන් අදට ද එම වරද කරන්නට අපරාධකරුවන්ට නිදහසේ මං පෙත් විවරව තිබෙන බැව් කනගාටුවෙන් යුතුව වුවද පෙන්වා දිය යුතුය. යළිත් වරක්‌ නගර බැම්මේ ගඩොලු බැමි, ඉපැරණි පාදම් මතුකොට සිදු කළ මහා විනාශයක්‌ පුරාවිද්‍යා නිලධාරීන් විසින් අතටම කොටු කර ගනු ලබන්නේ මීට සති කිහිපයකට ඉහතදීය. තම නිවෙසට යාබදව වැසිකිළියක්‌ ඉදිකිරීම සඳහා නගර බැම්ම සමතලා කොට ගෙපැලක්‌ කැපීමේ කාරියකි. ඊට සම්බන්ධ එක්‌ පුද්ගලයකු අත්අඩංගුවට ගැනුණු නමුදු වැනසූ පුරා උරුමය සංරක්‍ෂණය කිරීමට කිසිදු පියවරක්‌ නොගැනුණි.

රාජධානියේ ඇතුළු නුවරෙහි ආරක්‍ෂාව සඳහා තැනුණු ආරක්‍ෂක පවුර බැකෝ, බුල්ඩෝසර් යොදාගෙන මහ දවල් වනසා, සුණු විසුණු කළ බිමේ ඇතුළු නුවර පුරාවිද්‍යා ස්‌මාරක තවදුරටත් රැකේද යන්න සැක උපදවන කාරණයකි. එහෙත් නුවරෙහි ඇතුළත් පිටත් එකසේ සලකා පුරාවස්‌තු වනසන්නන් මේ බිමේ රැය, දහවල් දෙකෙහිම හිටි පිනුම් ගසන බව නම් නොරහසකි.

පුරා උරුමයන්ට ආදරය කරන ඕනෑම අයකුගේ හද සසල කරවන අලුත්ම මූසල ආරංචියේ පරම අයිතිය හිමිවනුයේ ද පොළොන්නරු පුරාවිද්‍යා භූමියටමය. එනම් මහ පැරකුම්බාවන්ගේ රාජ මාළිගය හෙවත් වෛජයන්ති ප්‍රාසාදය හා කාලිංග මාඝ විනාශයෙන් පසුව එම මගෙහි යමින් නැවත වනසන්නට වෙර දරණ ජඩ පවිෂ්ටයන්ගේ පා පහස රැඳුණු බිම මෙය බවට ඉතිහාසයට එක්‌වීම නොවැළැක්‌විය හැකිය. පුරාවිද්‍යා බිමකට, ඉපැරැණි ස්‌මාරක අහලකට තබා මහජන වැසිකිළියක අගුපිලකට හෝ වද්දා නොගත යුතු අමනයන් පිරිසක්‌ පසුගිය දිනෙක මෙම ඉපැරැණි රාජ මාළිගයෙහි අමිල පුරාවිද්‍යා අවශේෂයන් කිළිටි කොට තිබුණේ ගල් පතුරු ගඩොල් කැට හෝ වෙනත් රළු දෙයක්‌ උපයෝගී කොට ගෙන එය ඉංගී්‍රසි, සිංහල ආදී අකුරු ලියා කුරුටුගෑම් කරමිනි.

මාළිගයෙහි ඇතුළත මෑත කාලයේ සංරක්‍ෂණය කරන ලද බිත්ති මත සහ ඉපැරැණි බදාමයන් ගෙන් යුත් බිත්ති මත මෙවැනි අවරගනයේ කුරුටුගෑම්, විකාරයන් කරන්නට එක්‌ අයකු දෙන්නෙකු නොව කිහිපදෙනකු නැතහොත් කණ්‌ඩායමක්‌ අවස්‌ථා කිහිපයකම පෙර සූදානමකින් පැමිණ ඇති බව මනාව පැහැදිලිය.

මහ පැරකුම්බාවන්ගේ රාජ මාළිගය වූ කලී අපට වැදගත් වනුයේ ලංකාවේ දෙවැනි අගනුවර වූ පොළොන්නරුව රාජධානියේ රජකම් කළ ශේ්‍රෂ්ඨ නරපතියකුගේ මාළිගය ලෙසින් පමණක්‌ නොවේ.

අපට උරුම ප්‍රෙෘඪ ඉතිහාසය පිළිබඳව ස්‌පර්ශ කළ හැකි ජීවමාන සාධක අතුරින් ඉතා විශිෂ්ට ස්‌ථානයක්‌ මෙම අමිල පුරාවිද්‍යා ස්‌මාරකයට ද හිමිවන හෙයිනි.

පොලොන්නරු පුරා විදු පරිසරයට පිවිසෙන ඕනෑම දෙස්‌ විදෙස්‌ සංචාරකයකු මහ පැරකුම් රජුගේ ප්‍රතාපවත් රාජ මාළිගයෙහි අවසෙස්‌ මහත් ඕනෑකමකින් නරඹනු, අධ්‍යයනය කරනු අපි දකින්නෙමු. විශිෂ්ට ගෘහ නිර්මාණ කලාවක, දියුණු ශිෂ්ටාචාරයක, සංස්‌කෘතියක උරුමය අප සතුව පැවැති බවට වෙනත් සාධක උවමනා නැති තරමට රාජ මාළිගය දෙස්‌ දෙන බව නොරහසකි. මහල් සතකින් නිර්මාණය වූ අති රමණීය රාජ මාළිගය කාමර දහසකින් සමන්විත යෑයි වංස කතාවල සඳහන් තොරතුරු නිබොරු යෑයි පසක්‌ කරගන්නට එතරම් වෙහෙස විය යුතු නැති තරම් ය. රාජ මාළිගයෙහි අදටද මහල් තුනක නිර්මිත ශේෂව තිබෙනු පැහැදිලිව දැකිය හැක.

පොලොන්නරුවේ රජකම් කළ ශේ්‍රෂ්ඨ නරපතියකු ලෙස අදට ද ගෞරව බහුමානයෙන් යුතුව සිහිපත් කෙරෙන මහ පැරකුම්බාවන්ගේ රාජ මාළිගය බිත්ති මත කුරුටු හා කෙළෙසූ අපරාධයේ සුලමුන සොයා ගිය ගමනේදී අපට දැක ගන්නට ලැබුණේ පොලොන්නරුවේ බොහෝ පුරාවිදු ස්‌මාරක, බෞද්ධ ස්‌මාරක ලෙස පැරකුම් රාජමාළිගය ද ඈලියාවට ඇර තිබෙන බවකි. රැක්‌මට, බැලීමට කිසිවකුත් නොමැතිබිමේ අයාලේ යන අමන ජඩයන්ට ඉපැරැණි බිත්ති මත බහුරු කෝලම් කුරුටුගාන්නට පමණක්‌ නොව තවත් ඕනෑම දෙයක්‌ රිසි ලෙස එහි කරන්නට අවකාශ තිබෙන බව පැහැදිලි විය.

පැරකුම් රාජ මාළිගය පුරාවිද්‍යා උරුමයක්‌ වුවද මේ වනවිට එම විශිෂ්ට ස්‌මාරකයේ නිත්‍ය රැකවල්කරු ලෙස ක්‍රියා කරනුයේ යුනෙස්‌කෝ - ශ්‍රී ලංකා මධ්‍යම සංස්‌කෘතික අරමුදලයි. එහි පොලොන්නරුව කාර්යාලයේ නිලධාරියකුගෙන් මෙම විනාශය පිළිබඳව විමසා සිටි අවස්‌ථාවේ ඔහු දුන් පිළිතුර වූයේ අධ්‍යාපන චාරිකා සඳහා පොලොන්නරුවට පැමිණෙන ළමයින් පිරිසක්‌ විසින් මෙය ලියන්නට ඇතැයි අනුමාන කරන බවයි. මෙම ස්‌ථානය රැක බලා ගැනීම සඳහා කෙනෙකු රඳවා සිටින්නේ නම් මෙවැනි විනාශයන් කිරීමට හැකි ඉඩකඩ අඩු නොවේ දැයි යනුවෙන් විමසූ විට එම නිලධාරීන් ප්‍රකාශ කළේ තම ආයතනය මගින් එම ස්‌ථානයේ ඒ සඳහා කෙනෙකු යොදවා සිටින බවකි. එහෙත් තතු දත් මහජනතාව ප්‍රකාශ කළේ නිසි රැක බලා ගැනීමකට රාජ මාළිගය පමණක්‌ නොව බොහෝ ස්‌මාරක ලක්‌ නොවී තිබෙන බවයි. එමෙන්ම නාමික වශයෙන් ස්‌මාරක රැකීම සඳහා පිරිස්‌ වෙන්වී සිටියද ඔවුන් කටයුතු කරනුයේ පුරාවිද්‍යා ස්‌මාරක ආරක්‍ෂා කරන්නට නොව සංචාරකයන්ට මග පෙන්වන ගයිඩ්ලා ලෙස සහ සංචාරකයන්ට හිතවන්තයන් ලෙසිනි. කොහොමටත් බලධාරින්ට මෙන්ම මේ ගයිඩ්ලාටද අපේ උරුමයන් පිළිබඳ තඹ පිච්චියක වටිනාකමක්‌ද නැත.

කරුණාරත්න ගමගේ